Presentatione

PRESENTATIONE

Contèxto, objectivos, antecedèntes et mellîoras. Communitate

Los pòpolos latinos, tanto entro Euròpa quanto fòra, han mancato de uno modèllo de lengua (neo)latina commune dès que lo latino et pòs lo francese foron desplattsatos en la communicatione internationale per una lengua de orígine germànico, lo anglese, de crescènte uso globale.

 

Por facilitare et altrosí dignificare la communicatione inter- et panlatina actuale, lo projècto Vía Neolatina ha recuperato et actualizzato lo latino, orígine de las lenguas neolatinas aut romànicas et traditionale stàndarde commune. Lo modèllo de lengua que presènta cui èst una síntese de la variatione romànica que pròva de essere representativa de lo ensèmole; una varietate nòva et commune mais en lo mesmo tèmpo naturale et plurale que permette ad lo usuario communicare-se en toto lo Mondo Latino adaptando-la ad los soos interèsses et necessitates. Èst útile tanto ad latinos quanto ad non latinos que necessitan una pòrta de ingrèsso centrale ad lo romance, uno pònte vèrso divèrsos romances particulares.

Cuesta propòsta de stàndarde, que pòte essere clamata 'romance neolatino' aut 'NEOLATINO', ha los sequèntes precedèntes et antecedèntes:

  • Recòrda ad la lingua romana (1889) de Stefan George (Alemannîa), una lengua poètica que lo escriptore usau en parte de la soa òpera lírica.
  • En plus, èst molto semelante ad
    • lo neolatino (1947) de André Schild (Esviza) et lo internacional (1948) de João Campos Lima (Portugale), propòstos por la communicatione internationale como alternativa ad lo esperanto;
    • la interlingua romanica (2001) de Richard Sorfleet (Canadà) et Josu Lavin (Espannîa, Pagese Basco) et lo interromanico (2017) de Raymund Zacharias (Alemannîa) et Thiago Sanctus (Brasile), propòstos por la communicatione panlatina;
    • et lo olivarianu (2010) de Clayton Cardoso (Brasile), creato por uno mondo de fictione (la romànicamente cèntrica “ísola de Olivaria”, en lo mare de Sardennîa).

Lo anàlise comparativo de cuestas “lenguas” mòstra que son, pròpriamente, variantes de uno mesmo modèllo de lengua panlatino, “(re)creato” independèntemente per divèrsos auctores en divèrsos lòcos et tèmpos. Una lengua que, donque, non èst inventata né artificiale.

 

Vía Neolatina reúne cuestas propòstas et continúa lo lavore, inspirando-se plus fedelemente en las codificationes realizzatas de manaria planificata per specialistas por múltiples lenguas romànicas (catalano, occitano, gallèco, grisone, etc.) et de altro orígine (cèco, norvegese –nynorsk–, grèco, basco, etc.) en los últimos doos sècolos. Los linguistias de Vía Neolatina han codificato lo neolatino tanto scientíficamente quanto ha essuto possíbile secondo claros  principios en lo contèxto de la linguística applicata; et prènden en consideratione las contributiones (altrosí críticas) que sopre la questione facen altros scientíficos, per exèmplo las recercas presentatas en lo Congrèsso Internationale de lo Romance Neolatino que se cèlebra dès 2022. Gratias ad toto cuesto, lo neolatino èst, acora sí, una lengua complètamente romànica.

 

En las varietates panlatinas propòstas anterioremente mancavan, per exèmplo, sònos como las consonantes /ɲ/ et /ʎ/, desconoscutas en latino clàssico mais pròprias de quasi totas las varietates romànicas, inclusive las sèx lenguas plus grandes:

 

  • por. aranha, filha;
  • cas. araña, hi/ʎ/a (antico, et dialectale en casos como va/ʎ/e);
  • cat. aranya, filla;
  • fra. araignée, fi/ʎ/e (antico et dialectale);
  • ita. aragna, figlia;
  • rum. /ɲ/e, fi/ʎ/e (anticos).

 

Uno altro claro exèmplo son las vocales proto-romànicas /ɛ/ et /ɔ/, que en quasi toto lo romance (inclusive las sèx lenguas plus grandes) se consèrvan aut diptòngan (en paraulas hereditarias):

 

  • por. ferro, forte;
  • cat. ferro, fort;
  • fra. fer, fort;
  • ita. ferro, forte

 

  • cas. hierro, fuerte;
  • rum. fier, foarte.

 

Donque, en lo romance neolatino havemos fèrro, fòrte, arannîa, fillîa, que contrastan con parete, flore, decènnio, rebellione. Sene sònos como cuestos, lo neolatino non sereva una lengua romànica representantiva.

 

Como se vede, qualques signos diacríticos son necessarios, como en totas las lenguas romànicas, por representare los sònos que lo latino et lo soo alfabèto desconoscevan. Per sòrte, la frequèntia de cuestos signos en neolatino (approximatamente en lo 3,4 % de las létteras de uno tèxto) està en lo ponto mèdio de las ortografías romànicas (entre lo 1 % de lo italiano et lo 5,4 % de lo portuguese). En qualonque caso, sèmpre èst possíbile una escriptura sene elles, fòrse plus informale (ferro, forte, arannia, fillia).

 

Pòtes sequire lo progrèsso de lo projècto en las retes sociales (Reddit, Facebook, Twitter et Instagram), como ja facen plus de mille personas. Pòtes altrosí apprendere neolatino ad lato/costato de plus de 100 studiantes de toto lo mondo en la Escòla Neolatina en línea (Telegram / Discord et Facebook), audire vídeos en neolatino en YouTube et legere tèxtos escriptos en neolatino aut adaptatos ad lo neolatino per múltiples auctores dès 2010 en la sectione Escòla, en lo blog collectivo Voces neolatinas aut en los blogs personales Mondo Neolatino (de Jordi Cassany-Bates), La gabbia (Diego Fierro) et Lo espázio (Martín Rincón).


En lo contèxto de la crescènte communicatione internationale, lo neolatino èst, donque, lo latino modèrno necessario por complementare los stàndardes romànicos que ja exsisten en la communicatione nationale mais conservando et desveloppando la hereditate latina commune, que fòrma parte de la meravellîosa et necessaria mais fràgile diversitate linguística et culturale de la Humanitate. Projèctos parallèlos exsisten altrosí por altras familias linguísticas, como la slava (interslavo) et la germànica (intergermànico).

 

(Re)descópere la LATINITATE!

 

Jordi Cassany-Bates

Doctore en linguística romànica

Impulsore de lo projècto Vía Neolatina (2006-2024)

Summario en NEOLATINO cui (tríptico por imprimere et distribuire)

Vía Neolatina 2019, 2022

MEDŽUSLOVJANSKY covde (letok)

Traductione: Jan Vit. Revisione: Vojtěch Merunka. 2020

INTERGERMANISCH upsumming hir (trykbar on delbar folder)

Traductione: Ingmar Roerdinkholder. 2020

ENGLISH summary here (printable and shareable leaflet)

Traductione: Michele Palmiotta et Iván Ramírez. Revisione: Daniel Hollande. 2019

Vía Neolatina © 2017-2024